1] Παρασκευή, 30 Ιανουαρίου 2015. Εορτή των Ελληνικών Γραμμάτων. Την εκδήλωση οργάνωσε το Δημόσιο Γυμνάσιο Αλικιανού, με τη συνεργασία της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών. Στο πλαίσιο του εορτασμού, οι μαθητές παρουσίασαν στην αίθουσα Τελετών της Εταιρείας, το Σχολικό Ημερολόγιο 2015, αφιερωμένο σε προσωπικότητες του 19ου και 20ού αιώνα, που με τη δράση τους και το κοινωνικό τους έργο προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στον τόπο.
2] Σάββατο, 6 ως 28 Ιουνίου 2015. Πρόγραμμα Φοιτητικής Κινητικότητας. Θερινό Σεμινάριο του Emmanuel College της Βοστώνης. Το Σεμινάριο πραγματοποιείται για τρίτη χρονιά εφέτος, βάσει διμερούς Συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ του Emmanuel College και της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών. Η συνεργασία αφορά τόσο το εκπαιδευτικό πρόγραμμα όσο και το πρόγραμμα φιλοξενίας των φοιτητών και περιλαμβάνει: Α. το ημερήσιο διδακτικό πρόγραμμα (Μαθήματα ειδίκευσης και Ελληνική Γλώσσα, η οποία, χάρη στις κοινές προσπάθειες, αναγνωρίστηκε ως επιλέξιμη ξένη γλώσσα και ενσωματώθηκε οργανικά στο διδακτικό πρόγραμμα, εξασφαλίζοντας στους φοιτητές τις προβλεπόμενες από τον κανονισμό διδακτικές μονάδες)· Β. Διαλέξεις και ομιλίες (απογευματινές, δύο την εβδομάδα)· Γ. Μελέτη ή/και Φροντιστηριακή άσκηση· Δ. Εκπαιδευτικές εκδρομές και ξεναγήσεις· Ε. Επίσκεψη χώρων παραγωγικής δραστηριότητας [Οργανωτ. Υπεύθυνη: Κλειώ Παπαδερού]. Συγκεκριμένα, το εφετινό πρόγραμμα περιλάμβανε: Α. Τα μαθήματα Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σπουδών 1. «Mediterranean Democracy and the Geopolitics of Energy» [= Μεσογειακή Δημοκρατία και Γεωπολιτική στρατηγική Ενέργειας: Διδάσκων ο καθηγητής Πέτρος Βαμβακάς, Emmanuel College], 2. «Governance and Globalization: The Eurozone Crisis» [=Κυβερνητική και Παγκοσμιοποίηση: Η κρίση της Ευρωζώνης: καθηγ. Π. Βαμβακάς] και τη Διδασκαλία της Ελληνικής ως ξένης γλώσσας [Διδάσκοντες: Γιώτα Σαμιώτη και (εισαγωγικά) Έφη Καπούλα]. Β. Διαλέξεις από Επισκέπτες καθηγητές (πάνω στο κύριο διδακτικό αντικείμενο: Δημ. Ξενάκης, «Euro-Mediterranean Policies since the end of the Cold War», Σωτ. Ρούσσος, «ISIS and the Middle East», Kelsey Ryan, “An American Fulbright in”, Beril Cakir, “Recap of Turkish Elections”) και ενημερωτικές Ομιλίες από εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης [το Δήμαρχο Πλατανιά Ι. Μαλανδράκη, τον Αντιπεριερειάρχη Απ. Βουλγαράκη] και άλλες προσωπικότητες. Γ. Καθημερινή φροντιστηριακή άσκηση στην ελληνική γλώσσα [Γιώτα Σαμιώτη] και Μελέτη στο Αναγνωστήριο. Δ. Ξενάγηση στην παλιά πόλη των Χανίων και τα μνημεία της· Περιπάτους στα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής και σε εστίες του λαϊκού πολιτισμού (Ζούρβα, Μονή Αγ.Κυριακής, Παλιά Ρούματα: Πανεπιστήμιο Λευκών Ορέων, Δρομόνερο: Μουσείο, Νωπήγια)· Εκπαιδευτικές εκδρομές και ξεναγήσεις στην Κνωσσό, στον Ομαλό και το Φαράγγι της Σαμαριάς, στο Ελαφονήσι / Γραμπούσα και στη Σαντορίνη. Ε. Βραδιά κρητικής μουσικής και χορού (με διδασκαλία κρητικών χορών στους φοιτητές), μαθητεία στην παραδοσιακή τέχνη παραγωγής προϊόντων ψωμιού {Φούρνος Βασίλη Γαλανού), επίσκεψη σε μονάδα παραγωγής κρασιού, καθώς και συμμετοχή σε εκδηλώσεις αναβίωσης παραδοσιακών εθίμων (βλ. επόμενη εκδήλωση).
3] Τετάρτη, 24 Ιουνίου 2015. «Ανοίξετε τον Κλήδονα». Αναβίωση των μαντικών εθίμων του Κλήδονα. Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος συνεργασίας με το Emmanuel College της Βοστώνης, οργάνωσε στις 24 Ιουνίου 2015, ανήμερα του Άι Γιάννη του Ριγολόγου, στην έδρα της, στον Πύργο Αλικιανού, αναπαράσταση της παραδοσιακής γιορτής του Κλήδονα, με τη συμμετοχή των φιλοξενουμένων φοιτητών. Ο Κλήδονας είναι από τις αρχαιότερες εκφράσεις του λαϊκού μας πολιτισμού. Κατάγεται από τις αρχαίες τελετουργίες καθαρμού και μαντείας και βασίζεται στην πίστη για τη μαγική δύναμη του λόγου. Στη νεοελληνική εκδοχή του συνδέεται με μαντικά έθιμα που έχουν στόχο ν’ αποκαλύψουν στις νέες κοπέλες αν θα παντρευτούν αυτό το χρόνο και ποιον θα πάρουν. Είναι πανελλήνια γιορτή χαράς και κεφιού, όπου πρωταγωνιστεί ο ποιητικός λόγος, με τα αυτοσχέδια δίστιχα (μαντινάδες). Η αναπαράσταση των μαντικών εθίμων περιείχε τα τρία κύρια επεισόδια της παραδοσιακής τελετουργίας, το «Αμίλητο νερό», τις «Φωτιές του Άι Γιάννη» και το «Άνοιγμα του κλήδονα» ή «Ριζικάρια». Σε όλα μετείχαν ενεργά, μαζί με τους κατοίκους της περιοχής, και οι ξένοι φοιτητές. Η εκδήλωση έκλεισε σύμφωνα με το παραδοσιακό τελετουργικό: κρητικό γλέντι, με συνοδεία οργάνων, τραγούδι και χορό.
4] Τρίτη, 30 Ιουνίου 2015. Τελετή Αποφοίτησης – λήξης του Σχολικού έτους 2014-15. Την εκδήλωση οργάνωσε το Δημόσιο Γυμνάσιο Αλικιανού, με τη συνεργασία του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών. Το πρόγραμμα περιλάμβανε: Χαιρετισμό από το Διευθυντή του Γυμνασίου, καθηγητή Γιώργο Καρκάνη – Παρουσίαση των Σχολικών δραστηριοτήτων και Εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Σχολείου από τους αποφοιτούντες μαθητές – Κρητικούς χορούς από τη Χορευτική ομάδα του Γυμνασίου – Βράβευση μαθητών από το Σύλλογο Αλικιανιωτών «Ο Καντανολέος» – Απονομή απολυτηρίων στους Απόφοιτους μαθητές του Γυμνασίου – Αποχαιρετισμό από τη Χορωδία του Σχολείου με αποσπάσματα από τον «Ερωτόκριτο» – Δεξίωση από το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων. Στη διάρκεια της εκδήλωσης λειτούργησαν δύο εκθέσεις, μία έκθεση μηχανικών κατασκευών των μαθητών και μία εικαστική έκθεση, με υλικό από τα Εκπαιδευτικά προγράμματα του Σχολείου.
5] Τετάρτη, 22 Ιουλίου 2015. Διεθνές Φεστιβάλ «Μεταμορφώσεις». Διάλογος μουσικών παραδόσεων. Με τη συνεργασία της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών-Ιδρύματος Καψωμένου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Αλικιανού, η διεθνώς γνωστή βιολίστρια της world jazz μουσικής, Μαρία Μανουσάκη, οργάνωσε στους χώρους της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, στον Πύργο Αλικιανού, για δεύτερη χρονιά φέτος, ένα Κρητικό Μουσικό Φεστιβάλ world music, με τον τίτλο «Μεταμορφώσεις», όπου η αμερικάνικη τζαζ διαλέγεται τολμηρά με την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και άλλες μουσικές παραδόσεις της Ανατολικής Μεσογείου. Στο φετεινό φεστιβάλ έλαβαν μέρος τρία εξαιρετικά μουσικά σύνολα: α) Το κουαρτέτο της Μαρίας Μανουσάκη. Η γνωστή καλλιτέχνις παρουσίασε στο κρητικό κοινό τις νέες συνθέσεις της, συνοδευόμενη από τους διεθνούς φήμης μουσικούς, Guy Mingus (πιάνο), Tigran Sargsyan (νέι και φωνητικά), Πέτρο Κλαμπάνη (μπάσο) και Κώστα Αναστασιάδη (τύμπανα). β) Το συγκρότημα του Ross Daly (τρίο). Ο Ross Daly, με την Κέλλυ Θωμά, λύρα και το Γιώργο Μανωλάκη, λαούτο και τραγούδι, παρουσίασε μια επιλογή από πρόσφατες αλλά και παλιότερες συνθέσεις από το μοναδικό και αυθεντικό ρεπερτόριό τους Σύγχρονης Modal μουσικής. γ) Το συγκρότημα του κιθαρίστα Γιώργου Λιμάκη (κουιντέτο). Ο Γιώργος Λιμάκης παρουσίασε ένα πρόγραμμα με τίτλο «Never The Same», αποτελούμενο από πρωτότυπες συνθέσεις. Κρατώντας μια "κινηματογραφική στάση" συνδύασε στοιχεία κλασικής, world και ethnic μουσικής, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό της τζάζ στην πιο ευρωπαϊκή εκδοχή του. Οι σπουδαίοι μουσικοί της τζάζ σκηνής που απαρτίζουν το σχήμα είναι: Γιώτης Κιουρτσόγλου (μπάσα), David Lynch (σαξόφωνα), Γιάννης Κιριμκιρίδης (πλήκτρα), και Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης (τύμπανα). Κάθε συγκρότημα παρουσίασε ένα πρόγραμμα 45 λεπτών, σε μια τολμηρή μίξη της world jazz με Κρητικούς ρυθμούς και μελωδίες. Φιλοδοξία των οργανωτικών φορέων είναι το φεστιβάλ να εξελιχθεί σε μόνιμο ετήσιο θεσμό.
6] 25 Ιουλίου 2015. Θεατρική παράσταση του Ερωτόκριτου από το Θεατρικό Εργαστήρι του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΘΕΠΑΚ), σε διασκευή και σκηνοθεσία του καθηγητή Μιχάλη Πιερή, μουσική Αντώνη Ξηλούρη – Ψαραντώνη, χορικά και τραγούδια Χρήστου Πήττα. Την παράσταση προλόγισε, με μια ενδιαφέρουσα ομιλία για τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου και τη θεατρική του διασκευή, ο σκηνοθέτης Μιχάλης Πιερής. Από τις 23 Ιουλίου έως 26 Ιουλίου 2016, η θεατρική ομάδα του ΘΕΠΑΚ (26 άτομα) φιλοξενήθηκε στους ξενώνες του Ιδρύματος, προετοιμάζοντας την περιοδεία της στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη (Ανώγεια, Ηράκλειο, Σητεία).
7] Σάββατο, 8 – Κυριακή, 9 Αυγούστου 2015. Ριζίτικο. Το αρχέγονο άυλο πολιτισμικό μνημείο των Λευκών Ορέων. Συνέδριο με σκοπό την αναγνώριση της μοναδικότητας του Ριζίτικου τραγουδιού και την ανάδειξή του ως άυλου μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών-Ίδρυμα Καψωμένου, συμμετέχοντας στη συλλογική προσπάθεια για την ανάδειξη της μοναδικότητας που διακρίνει τη λαϊκή ποιητική και μουσική παράδοση του τόπου, οργάνωσε από κοινού με τον Όμιλο για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Κρητών, τον Οργανισμό Πολιτισμική Κρήτη της Νέας Υόρκης, τη Φοιτητική Ένωση Κρητών, το Σύλλογο Ασιγωνιωτών Αττικής και τους Σταυραετούς Χανίων, Διημερίδα για το Ριζίτικο τραγούδι, ως φορέα και θεματοφύλακα των διαχρονικών πολιτισμικών αξιών μας. Η διοργάνωση είχε δύο μέρη. Το Πρώτο μέρος, με τον τίτλο Ποιητική προσέγγιση, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, 8 Αυγούστου, στην Κοινότητα Καράνου Κυδωνίας, παραδοσιακή κοιτίδα του Ριζίτικου, και είχε ως αντικείμενο τη βιωματική αναπαράσταση της τελετουργίας του Ριζίτικου, ως «τραγουδιού της τάβλας», με έμφαση στο μέλος και στον τρόπο εκτέλεσης (με τις τοπικές παραλλαγές του). Την αναπαράσταση υλοποίησαν οκτώ ομάδες τραγουδιστών από διάφορες περιοχές της Δυτικής Κρήτης, μέσα στο πλαίσιο ενός παραδοσιακού κρητικού συμποσίου, που σκηνοθέτησε ποιητικά ο Ευτύχης Μουζουράκης.
Το Δεύτερο μέρος, η Επιστημονική προσέγγιση, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή, 9 Αυγούστου 2015, στην έδρα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, στον Πύργο Αλικιανού: Ημερίδα για το Ριζίτικο τραγούδι, τις ιστορικές του ρίζες και τις αξίες του. Μεταξύ των εισηγητών ήταν ο γνωστός λαογράφος, μελετητής και εκδότης των ριζίτικων τραγουδιών, Σταμάτης Αποστολάκης, ο Ομότ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος, η καθηγήτρια Πανεπιστημίου Drexel (Φιλαδέλφεια-ΗΠΑ) Μαρία Χναράκη, εθνομουσικολόγος, λαογράφος και πολιτισμικός ανθρωπολόγος, ο καθηγητής Κώστας Ζουράρης, πολιτειολόγος και συγγραφέας, η εθνομουσικολόγος Γεωργία Τσοντάκη. Η όλη διοργάνωση έγινε με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του Παγκόσμιου Συμβουλίου Κρητών.
8] Δευτέρα, 10 Αυγούστου 2015. Βιβλιοπαρουσίαση. Παρουσίαση του νέου βιβλίου του Κώστα Ζουράρη για τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, στην Αίθουσα Τελετών της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών-Ιδρύματος Καψωμένου. Το βιβλίο, με τίτλο «Έρχομαι από μακριά», είναι ένας διάλογος του συγγραφέα με τα «ποιητικά δοκίμια» του Ελύτη, που είναι συγκεντρωμένα στους τόμους «Ανοιχτά Χαρτιά» και «εν Λευκώι». Σ’ αυτό το διάλογο, ο Ζουράρης δείχνει, με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, πώς η σκέψη του ποιητή συνδέεται με τη διαχρονική πολιτισμική μας παράδοση και την επαναβεβαιώνει, ως μια εναλλακτική και αξιόπιστη πρόταση για το παρόν και το μέλλον. Τόσο τα δοκίμια του Ελύτη όσο και ο διάλογος του Ζουράρη με τον ποιητή αποτελούν μια σπουδή πολιτισμικής αυτογνωσίας, πολύτιμη στην παρούσα ιστορική συγκυρία. Το βιβλίο παρουσίασαν ο καθηγητής Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος και ο συγγραφέας, ο οποίος, στη συνέχεια, συνομίλησε με το κοινό και υπόγραψε τα βιβλία.
9] Κυριακή, 23 Αυγούστου 2015. Αντάμωμα των παλαιών Αποφοίτων του Ιδ. Γυμνασίου Αλικιανού και Φιλολογικό Μνημόσυνο των Ιδρυτών και κτητόρων του Ιδρύματος και άλλων επιφανών μελών της οικογένειας Καψωμένου, που υπήρξαν δημόσια πρόσωπα.
“ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ, I”: Γεώργιος Δ. Καψωμένος, Εκπαιδευτικός , Συγγραφέας και Πολιτικός − Αρτεμισία Χαριτάκη-Καψωμένου, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Ι.Ε., Συγγραφέας-πεζογράφος − Στυλιανός Γ. Καψωμένος, Καθηγητής, Πρύτανης Αριστοτ. Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Πρόγραμμα: Κυριακή πρωί, Ιερατικό μνημόσυνο στον Ι. Ναό Τιμίου Σταυρού Αλικιανού.
− Κυριακή απόγευμα: Αντάμωμα των παλαιών Αποφοίτων του Γυμνασίου Αλικιανού – Τρισάγιο στη μνήμη των αποδημησάντων συμμαθητών – Φιλολογικό Μνημόσυνο των τιμωμένων στην Αίθουσα Τελετών της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών
Την προσωπικότητα και το έργο του Γεωργίου Δ. Καψωμένου παρουσίασε ο Δημήτρης Νικολακάκης, Πρόεδρος της Ένωσης Πνευματικών Δημιουργών Χανίων και Προϊστάμενος Διεύθυνσης της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων. Την προσωπικότητα και το έργο της Αρτεμισίας Χαριτάκη-Καψωμένου παρουσίασε η Λιάνα Καλοκύρη, Δφ, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Ηρακλείου. Την προσωπικότητα και το έργο του Καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας και παπυρολόγου Στυλιανού Γ. Καψωμένου, Πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Ιδρυτή της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων, παρουσίασαν ο Κυριάκος Τρακάκης, Φιλόλογος, παλαιός μαθητής του Στυλιανού Καψωμένου και ο Σταμάτης Φιλιππίδης, Ομότ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Παρεμβάσεις-μαρτυρίες: του Γεωργίου Κουτρούλη, Τ. Διευθυντή του Γηροκομείου Χανίων για τη δημόσια αποδοκιμασία της δικτατορίας από τον Γεώργιο Καψωμένο κατά το «δημοψήφισμα» του 1968· του Ιωάννη Φελεσάκη και της Ευαγγ. Βεζονιαράκη-Πολυχρονάκη για το εκπαιδευτικό έργο της Αρτεμισίας Χαριτάκη-Καψωμένου. Ανακοίνωση από τον Πρόεδρο της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών ότι δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η μετωνομασία του δημοσίου Γυμνασίου Αλκιανού σε «Γυμνάσιο Αλικιανού «Λυκειάρχης Γεώργιος Καψωμένος», χάρη στην πρωτοβουλία και τις προσπάθειες του Διευθυντή του Γυμνασίου κ. Γεωργίου Καρκάνη.
10] Δευτέρα, 24 Αυγούστου 2015. “ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ ΙΙ”. Φιλολογικό Μνημόσυνο άλλων επιφανών μελών της οικογένειας Καψωμένου, που υπήρξαν δημόσια πρόσωπα: α. του π. Ελευθερίου Δ. Καψωμένου, Θεολόγου εκπαιδευτικού Μ.Ε. και Ιερέα· β. Γρηγορίου Δ. Καψωμένου, Φιλολόγου, εκπαιδευτικού Μ.Ε. γ. Εμμανουήλ Δ. Καψωμένου, Φιλολόγου, εκπαιδευτικού Μ.Ε.· δ. Δημήτρη Γ. Καψωμένου, Συνθέτη και Μουσουργού, εκπαιδευτικού Μ.Ε. , τ. Καλλιτεχνικού Διευθυντή Βενιζέλειου Ωδείου Χανίων, Ιδρυτή και προέδρου του Συλλόγου «Συμφωνική Ορχήστρα Κρήτης»· ε. Δημήτρη Β. Βεζονιαράκη, Θεολόγου και Φιλολόγου, εκπαιδευτικού Μ.Ε.· στ. Γρηγόρη Χ. Καψωμένου, Χημικού μηχανικού και Ιδρυτή του διάσημου Βιβλιοπωλείου Libreria delle Moline, στη Μπολόνια της Ιταλίας· ζ. Σπύρου Εμμ. Καψωμένου, Δικηγόρου Χανίων· η. Εμμανουήλ Ιωσ. Βίγλη, Καπετάνιου Εμπορικού Ναυτικού. Την προσωπικότητα και το έργο των τιμωμένων παρουσίασαν: ο Ιωάννης Μεντζελόπουλος, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Βενιζέλειου Ωδείου Χανίων, ο Κώστας Μουτζούρης, Φιλόλογος, Πρόεδρος του Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας και οι παλαιοί μαθητές του Ιδιωτικού Γυμνασίου Αλικιανού, Κυριακή Καλησπεράκη, Ευαγγελία Βεζονιαράκη-Πολυχρονάκη, Σταύρος Βεζονιαράκης, κ.ά.
11] 4–11 Σεπτεμβρίου 2015. Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Ο 16ος αιώνας στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη. Ιστορία και Πολιτισμός» (Χανιά – Ρέθυμνο – Ηράκλειο - Λασίθι). Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου και η Παγκρήτια Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων [Π.Ε.Π.ΣΥ.] διοργάνωσαν, με τη συνεργασία και την οικονομική ενίσχυση της Περιφέρειας Κρήτης, των τεσσάρων Αντιπεριφερειών, των Δήμων και άλλων πολιτιστικών και επιστημονικών φορέων της Κρήτης, Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, με θέμα: «Ο 16ος αιώνας στη βενετοκρατούμενη Κρήτη. Ιστορία και πολιτισμός».
Στόχος του Συνεδρίου, ήταν να διερευνήσει και να αναδείξει κορυφαίες στιγμές και μορφές της τοπικής ιστορίας και του πολιτισμού, σε μια περίοδο που η διαλεκτική μεταξύ λαών και πολιτισμών της Νότιας Ευρώπης υπήρξε ιδιαίτερα γόνιμη.
Στο Συνέδριο συμμετείχαν πανεπιστημιακοί καθηγητές και ειδικοί ερευνητές της περιόδου της Κρητικής Αναγέννησης, ιστορικοί, φιλόλογοι και αρχαιολόγοι, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με αξιοσημείωτη συμμετοχή των ντόπιων λογίων και ερευνητών. Πραγματοποιήθηκαν 18 Τακτικές Συνεδρίες και δύο Πανηγυρικές (Εναρκτήρια και Καταληκτική), συνολικά 20 Συνεδρίες, πέντε σε κάθε νομό, στη διάρκεια των οποίων παρουσιάστηκαν 70 επιστημονικές ανακοινώσεις, που τροφοδότησαν πλούσιες και ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Βασική επιδίωξη του Συνεδρίου ήταν η εκλαΐκευση της γνώσης, που θα σπάσει το φράγμα ανάμεσα στις ειδικές επιστήμες και στο μεγάλο κοινό και θα αφυπνίσει τη συλλογική πολιτισμική μνήμη. Η προοπτική του Συνεδρίου ήταν διεπιστημονική και κάλυπτε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων, από την ιστορία και τη φιλολογία ως τη (λόγια και λαϊκή, βυζαντινή και αναγεννησιακή) καλλιτεχνική παραγωγή και τις διαπολιτισμικές σχέσεις. Όμως είχε δοθεί προγραμματικά ιδιαίτερη έμφαση σε ορισμένα θέματα:
Α. Στα ιστορικά της εποχής, το διοικητικό σύστημα και την κοινωνική οργάνωση στη βενετοκρατούμενη Κρήτη κατά το 16ον αιώνα και τις σχέσεις με τη Βενετία. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, την προτεραιότητα κέρδισαν στις επιλογές των εισηγητών οι εξεγέρσεις και τα επαναστατικά κινήματα των Κρητικών στην πρώτη τριακονταετία του 16ου αιώνα (1505-1528), κατεξοχήν η Επανάσταση του 1527 στη Δυτική Κρήτη, γνωστή ως Επανάσταση του Καντανολέου ή Λυσσογιώργη, που συνδέεται με την τοπική ιστορία των επαρχιών Κυδωνίας, Σελίνου και Σφακίων. Εξετάστηκε μεταξύ άλλων, το ενδιαφέρον φαινόμενο της μυθοποίησης των γεγονότων τόσο στην τοπική προφορική παράδοση όσο και στη λόγια λογοτεχνία (ποίηση, πεζογραφία) και έγινε αντικείμενο ιδιαίτερης συζήτησης η διάσταση ανάμεσα στις πληροφορίες των βενετικών εγγράφων και στις άλλες πηγές, με συνέπεια να γίνει σαφέστερη η διάκριση μεταξύ ιστορικών πληροφοριών και μυθοποίησης γεγονότων και να εκτιμηθεί ακριβέστερα η συμβολή των μεν στην έρευνα των ιστορικών γεγονότων και των δε στην έρευνα των πολιτισμικών φαινομένων.
Β. Στους ιστορικούς όρους, τις διαδικασίες διαμόρφωσης και τις δημιουργικές εκφράσεις (λογοτεχνία, υμνογραφία, εικονογραφία, τέχνες, μνημειακή αρχιτεκτονική) που συνιστούν το φαινόμενο της Κρητικής Αναγέννησης του 16ου και 17ου αιώνα, που γέννησε το Κρητικό Θέατρο και τον Ερωτόκριτο. Εξετάστηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φαινομένου και η διαλεκτική των πολιτισμών που αποτυπώνεται σ' αυτά.
Γ. Στην υπό μελέτη περίοδο άνθισαν και άλλες δημιουργικές εκφράσεις λόγου και τέχνης, που δεν έχουν την προβολή που αντιστοιχεί στη σημασία τους. Είναι η σπουδαία παράδοση της εκκλησιαστικής ρητορικής και υμνογραφίας, καθώς και η περίφημη Κρητική Σχολή βυζαντινής εικονογραφίας του 15ου και 16ου αιώνα, που αποτέλεσαν ιδιαίτερες θεματικές ενότητες του Συνεδρίου.
Δ. Ένα άλλο θέμα στο οποίο δόθηκε έμφαση ήταν τα νεανικά χρόνια του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην Κρήτη, η θητεία του στην ιταλική ζωγραφική και οι παράγοντες που διαμόρφωσαν την καλλιτεχνική του συνείδηση και τη μοναδικότητα της τέχνης του. Το τμήμα αυτό αποτέλεσε το δικό μας (ετεροχρονισμένο) αφιέρωμα στα 400 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου δημιουργού.
Ε. Τέλος, ένα ζήτημα που δεν έχει απασχολήσει επαρκώς την έρευνα είναι η θέση και ο ρόλος αυτής της δημιουργικής άνθισης των Γραμμάτων και των Τεχνών στις διεργασίες μετάβασης από τη βυζαντινή στη νεοελληνική πολιτισμική φάση. Οι πολιτισμικές διαστάσεις και συνέπειες αυτής της μετάβασης υπήρξαν, ασφαλώς, μια από τις σημαντικές συμβολές του Συνεδρίου μας στην επιστημονική γνώση και ερμηνεία της υπό μελέτη περιόδου. Μια ενδιαφέρουσα διαπίστωση, μεταξύ άλλων, ήταν ότι η μεγάλη άνθιση των Γραμμάτων και των Τεχνών προετοιμάζεται και συντελείται σε μια περίοδο κοινωνικών εξεγέρσεων και επαναστατικών κινημάτων· γεγονός που φανερώνει ότι τα μεγάλα επιτεύγματα του πολιτισμού εμφανίζονται όταν οι λαοί παίρνουν ενεργό μέρος στην Ιστορία. {Αναλυτικό Επιστημονικό Απολογισμό του Συνεδρίου δημοσιεύομε χωριστά}.
Το Συνέδριο ήταν αφιερωμένο στη μνήμη δύο από τους πιο σπουδαίους μελετητές της βενετοκρατίας στην Κρήτη, του Εμμανουήλ Κριαρά και του Στυλιανού Αλεξίου. Το έργο και την προσωπικότητα του Κριαρά παρουσίασε στα Χανιά ο εκ των διαδόχων του στην έδρα Βυζαντινής Φιλολογίας του ΑΠΘ, Ομότ. καθηγητής Βασίλης Κατσαρός, δίνοντας έμφαση στη συμβολή του Κριαρά στην έρευνα της ύστερης βυζαντινής περιόδου, στο πρόβλημα των ορίων Βυζαντινής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και στις διεργασίες μετασχηματισμού που πραγματώνονται στα κορυφαία έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας. Την προσωπικότητα και το έργο του Στυλιανού Αλεξίου, στις πολλαπλές διαστάσεις του (Νεοελληνική Φιλολογία: Σολωμός – Μεταβυζαντινή λογοτεχνία: Κρητικό θέατρο, Ερωτόκριτος – Αρχαιολογία: η συμβολή του στην έρευνα των αρχαιοτήτων της Κρήτης και στην οργάνωση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου) παρουσίασαν στο Ηράκλειο οι ομότεχνοί του καθηγητές Wim Bakker, Dia Philippides, Κώστας Κασίνης, Κωνσταντίνος Νίκας, Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος και ο Μανώλης Δρακάκης, ως εκπρόσωπος της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών (ΕΚΙΜ).
Το Συνέδριο ήταν σπονδυλωτό: άρχισε από τα Χανιά (4-5 Σεπτεμβρίου) και συνεχίστηκε στο Ρέθυμνο (6-7 Σεπτ.), στο Ηράκλειο (8-9 Σεπτ.) και στη Σητεία (10-11 Σεπτεμβρίου 2015), συνεγείροντας και συνενώνοντας στην κοινή προσπάθεια όλες περίπου τις πνευματικές δυνάμεις της Κρήτης. Οι εκδηλώσεις άρχισαν στις 4 Σεπτεμβρίου 2015, από το Νομό Χανίων, με την Εναρκτήρια Πανηγυρική Συνεδρία, που πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών- Ιδρύματος Καψωμένου, στον Πύργο Αλικιανού και την οποία ελάμπρυναν ο Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού Παναγιώτης Σημαντηράκης και οι Δημοτικοί άρχοντες της περιοχής, οι οποίοι προσφώνησαν το Συνέδριο, οι επιφανείς ομιλητές, ο Ομότ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασίλης Κατσαρός, η Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγήτρια Αναστασία Παπαδία-Λάλα, ο Επίτιμος Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Μιχάλης Ανδριανάκης, ο έγκριτος ερευνητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, π. Μιχαήλ Βλαβογιγλάκης, και, στο καλλιτεχνικό μέρος, ο Ιστορικός Λαογραφικός Καλλιτεχνικός Σύλλογος «Κρητικές Μαδάρες», με ριζίτικα τραγούδια της εποχής της βενετοκρατίας, και ο Σύνδεσμος Ιεροψαλτών Ν. Χανίων «Γεώργιος ο Κρής», με βυζαντινούς ύμνους και τροπάρια. Η πρώτη μέρα έκλεισε με το πατροπαράδοτο κρητικό συμπόσιο που παρέθεσε για τους συνέδρους και το κοινό η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών στην έδρα της, στον Πύργο Αλικιανού, όπου την τελετουργική τάξη του τραπεζιού ανέλαβαν να τηρήσουν οι «Κρητικές Μαδάρες» με τα ριζίτικα της τάβλας και τις φιλοφρονητικές μαντινάδες.
Οι τρεις πρώτες Τακτικές Συνεδρίες έγιναν στα Χανιά, στον ιστορικό Φιλολογικό Σύλλογο «Ο Χρυσόστομος», με άξονα τα ιστορικά της Επανάστασης του Γεωργίου Καντανολέοντα (1526-28). Μια πράξη με ιδιαίτερη συμβολική σημασία ήταν η διεξαγωγή της Δ΄ Τακτικής Συνεδρίας στη γενέτειρα του αρχηγού της Επανάστασης του 1527, του Καντανολέου, όπως τον αποκαλεί ο λαός, στο Κουστογέρακο Σελίνου, που συνδυάστηκε με το προσκύνημα στο μνημείο του Ήρωα και άλλες συναφείς εκδηλώσεις. Οι εκδηλώσεις άρχισαν με μια σεμνή τελετή στο χώρο του μνημείου, κατά την οποία οι Συνέδροι, μαζί με τον τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο, φύτεψαν δυο κυπαρίσσια δεξιά–ζερβά από το μαρμάρινο σύμπλεγμα του Καντανολέοντα και ακολούθησε προσφώνηση του Προέδρου του Συνεδρίου προς τον Ήρωα: «Καλώς σε βρήκαμε, παππούλη! Δε σου φέραμε στεφάνι, γιατί τα στεφάνια είναι για τσ’ αποθαμένους. Κι εσύ ζεις και βασιλεύεις στην καρδιά μας, στις καρδιές όλων των Κρητικών, που εδώ και πέντε αιώνες αντιστέκονται στους κάθε λογής κατακτητές. Σ’ αυτή τη μακρά σειρά έσχατοι κι εμείς, ερχόμαστε να ξαναφυτέψομε, κάτω από της σκέπη σου, το δεντρί της Λευτεριάς. Δέξου το, παππούλη, ως ένα συμβόλαιο τιμής ανάμεσά μας· και κάμε να γοργομεγαλώσει, ν’ ανθίσει και να φέρει τον περιπόθητο καρπό».
Ακολούθησε ξενάγηση στα ιστορικά μνημεία του χωριού και στη συνέχεια, υπαίθρια Συνεδρία στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου, με την παρουσία του λαού της περιοχής, που άρχισε με τις προσφωνήσεις και τους χαιρετισμούς των τοπικών αρχών και πολιτιστικών φορέων (του Δημάρχου Καντάνου και Σελίνου, του Πολιτιστικού Συλλόγου Αν. Σελίνου και του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου) και ολοκληρώθηκε με τις εισηγήσεις των ειδικών ομιλητών (του φιλολόγου Ιωάννη Μυριζάκη, με θέμα «Μνημεία και μνήμες», του τ. Διευθυντή της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης, Αλέξανδρου Παπαδερού, με θέμα «Ο Γιώργης Καντανολέος στο “Έως πότε” του Νίκου Καζαντζάκη» και της Προέδρου του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, καθηγήτριας Αναστασίας Παπαδία-Λάλα, με θέμα «Τα εξεγερμένα χωριά της Δυτικής Κρήτης στις πρώτες δεκαετίες του 16ου αι. Αντιθετικές κινήσεις, καταστολή και ιδεολογικά ρεύματα». Ακολούθησε παράθεση πλούσιου δείπνου από το Δήμο Καντάνου-Σελίνου και τους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς.
Στη διάρκεια του Συνεδρίου έγιναν 4 ξεναγήσεις, που εκάλυψαν τα σημαντικότερα ενετικά μνημεία των τεσσάρων νομών της Κρήτης: από το Μιχάλη Ανδριανάκη στη μνημειακή αρχιτεκτονική και τις ενετικές οχυρώσεις της Κρήτης, τον Ιωάννη Μυριζάκη στα μνημεία της επαρχίας Σελίνου, από τον Κώστα Γιαπιτζόγλου στο αναγεννησιακό Ρέθυμνο, από την Αθηνά Κυριακάκη-Σφακάκη στα ενετικά μνημεία του Ηρακλείου και της Σητείας. Παράλληλα λειτούργησαν τρεις εκθέσεις: η έκθεση «Μόνον εσέ, Ρωτόκριτε» από το Δήμο Ηρακλείου, ένας εικαστικός διάλογος με το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου· «το Αναγεννησιακό Ρέθυμνο», από το Δήμο Ρεθύμνης· τα γλυπτά του Θεοτοκόπουλου, έκθεση φωτογραφιών από τα σωζόμενα γλυπτά του “El Greco”, με επιμέλεια Μεγακλή Ρογκάκου στους χώρους των συνεδριάσεων Ρεθύμνου, Ηρακλείου και Σητείας.
Στο Ρέθυμνο, το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Ξενοδοχείο “Aegean Perl” και συνδυάστηκε με τις εκδηλώσεις του Δήμου Ρεθύμνης για το Αναγεννησιακό Ρέθυμνο. Στο Ηράκλειο, φιλοξενήθηκε στην Αίθουσα Καστελλάκη του Επιμελητηρίου Ηρακλείου και συνδυάστηκε με την Έκθεση «Μόνον εσέ, Ρωτόκριτε» του Δήμου Ηρακλείου. Το Συνέδριο έκλεισε στην Ετιά Σητεία, στην ιστορική Έπαυλη των De Mezzo, με την Καταληκτήρια Aπολογιστική Συνεδρία και με παλλαϊκό κρητικό γλέντι και χορούς, όπου πρωταγωνίστησαν επιφανείς λαϊκοί οργανοπαίχτες της Ανατολικής Κρήτης σε συνεργασία με το χορευτικό συγκρότημα του Λυκείου Ελληνίδων Σητείας.
Από τον Απολογισμόν αυτό θεωρούμε δίκαιο να μη λείψει η τιμητική αναφορά των βασικών συντελεστών και των χορηγών του Συνεδρίου, που έκαμαν εφικτό αυτό το μοναδικό επίτευγμα, της οργάνωσης ενός «κυλιόμενου» διεπιστημονικού Συνεδρίου, που «διέσχισε» απ’ άκρη σ’ άκρη την Κρήτη, προσφέροντας σε όλους τους κρητικούς την ευκαιρία έγκυρης και εύληπτης γνώσης για μια σημαντική περίοδο της ιστορίας τους και μια κορυφαία στιγμή του πολιτισμού τους. Κοντά στο Δ.Σ. της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών-Ιδρύματος Καψωμένου, πρωτεύοντα ρόλο σε επιτελικό και οργανωτικό επίπεδο έπαιξε η Παγκρήτια Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων, με επικεφαλής τον Πρόεδρο, Στέλιο Κουνελάκη και τους κατά Νομούς και καθ’ ύλην αντιπροέδρους, Λευτέρη Χαρωνίτη, Γιώργο Χατζηδάκη, Κώστα Σαββάκη, Τίτο Κοκολάκη και Νίκο Κοκκινάκη. Χάριτας οφείλομε και στα μέλη της Κεντρικής και των τοπικών Οργανωτικών Επιτροπών, τον Αλέξανδρο Παπαδερό, τον Ιωάννη Γιακουμάκη, τον Αντώνη Πετρουλάκη, το Γιώργο Κουτρούλη, την Ελευθερία Μιχάλα, το Λεωνίδα Τερζή, τη Γιώτα Σαμιώτη, το Γεώργιο Καλαϊτζάκη, την Ειρήνη Βογιατζή, την Αγγελική Πελαντάκη, το Νίκο Μαθιουδάκη, το Μιλτιάδη Παπαδάκη, την Άννα Μανουσάκη, τη Στέλλα Γκοζάνη-Χαριτάκη, Δέσποινα Κουρουπάκη και όλους τους άλλους αφανείς ήρωες αυτού του άθλου. Ιδιαίτερη τιμή και ευχαριστίες οφείλονται στους χορηγούς: την Περιφέρεια Κρήτης και τους Αντιπεριφερειάρχες Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου, Λασιθίου, τους Δήμους Σητείας, Ηρακλείου, Ρεθύμνης, Πλατανιά και Καντάνου-Σελίνου.
12] Πέμπτη, 17 Σεπτεμβρίου 2016. Σεμινάριο στους Φιλολόγους Μέσης Εκπαίδευσης Νομού Χανίων. Σε συνεργασία με τη Σχολική Σύμβουλο Φιλολόγων, Ιωάννα Ραμουτσάκη, η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών-Ίδρυμα Καψωμένου οργάνωσε στα Χανιά εκπαιδευτικό Σεμινάριο με ομιλητή τον καθηγητή Ερατοσθένη Καψωμένο και θέμα «Μέθοδοι και τεχνικές ανάλυσης υπερρεαλιστικών κειμένων». Το Σεμινάριο ήταν αφιερωμένο στη μνήμη δυο εξεχόντων μελών της Εταιρείας, των φιλολόγων και συγγραφέων, Δημήτρη Μαυρομάτη και Σήφη Κοσόγλου και επαναλήφθηκε στο Ηράκλειο, γενέτειρα των τιμωμένων, με διευρυμένο πρόγραμμα [βλ. ε.π., αρ.14].
13] Σάββατο 26 – Κυριακή, 27 Σεπτεμβρίου 2015. ΗΜΕΡΙΔΑ. Η προσφορά του Εμμανουήλ Κριαρά στα Γράμματα και στην Κρήτη (Πνευματικό Κέντρο Χανίων) – Ετήσιο Αρχιερατικό μνημόσυνο στον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας Στερνών Ακρωτηρίου, στη μνήμη Εμμαν. Κριαρά. Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών συμμετείχε ως συνδιοργανωτής του Αφιερώματος στη μνήμη Κριαρά, με εκπρόσωπο στην Οργανωτική Επιτροπή τη Γραμματέα της Εταιρείας, Γιώτα Σαμιώτη και ομιλητή τον πρόεδρο της Εταιρείας.
14] Δευτέρα, 28 Σεπτεμβρίου 2016. Φιλολογικό Μνημόσυνο Δημήτρη Μαυρομάτη και Σήφη Κοσόγλου. - Σεμινάριο στους Φιλολόγους Μέσης Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου. Σε συνεργασία με τη Σχολική Σύμβουλο Φιλολόγων, Λιάνα Καλοκύρη, η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών-Ίδρυμα Καψωμένου οργάνωσε στην Αίθουσα Ανδρόγεω του Ηρακλείου εκπαιδευτικό Σεμινάριο, αφιερωμένο στη μνήμη Δημήτρη Μαυρομάτη και Σήφη Κοσόγλου, εξεχόντων μελών της Εταιρείας. Για την προσωπικότητα και το έργο τους μίλησαν οι φιλόλογοι Άννα Στρατάκη, Μαρία Φραγκιαδάκη και η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Ελπινίκη Νικολουδάκη. Το Σεμινάριο, με ομιλητή τον καθηγ. Ε.Γ. Καψωμένο και θέμα «Μέθοδοι και τεχνικές ανάλυσης υπερρεαλιστικών κειμένων», είχε τρία μέρη: Α. Σύντομη εισαγωγή στη θεωρία τα ποίησης. Β. Τύποι ποιητικής γραφής, μέθοδοι και πρακτικές ανάλυσης. Γ. Εφαρμογή μεθόδου σε υπερρεαλιστικά και νεωτερικά κείμενα (των ποιητών Έκτορα Κακναβάτου, Μιχάλη Κατσαρού, Ανδρέα Εμπειρίκου, Νίκου Εγγονόπουλου, Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Σεφέρη, Γιάννη Ρίτσου). Το Σεμινάριο έκλεισε με την ομιλία της Σχολικής Συμβούλου, Λιάνας Καλοκύρη, «Αξιοποίηση των μεθόδων και τεχνικών ανάλυσης νεωτερικών κειμένων, στο πλαίσιο του «Δικτύου Συνεργασίας Φιλολόγων». Προγραμματισμός – προτάσεις».